Archirida scientifica liada al teritore

Vito Zingerle da San Martin de Tor é da dezëmber dl 2017 incá le diretur nü dla Repartiziun Inovaziun, Archirida y Université dla Provinzia de Balsan. Al é n’inciaria importanta te na posiziun zentrala tl monn dl’archirida y dl’inovaziun tl Südtirol. Tl’intervista dessot unse baié cun le diretur Zingerle sön la posiziun dl’inovaziun tl Südtirol y sön les sfidades dl dagní.

Ci compic á pa la Repartiziun Inovaziun, Archirida y Université dla Provinzia?

La Repartiziun é partida sö te trëi ofizi. Un n ofize á le compit prinzipal da sostigní les aziëndes che fej inovaziun, le secundo ofize se dá jö cun finanziamënc de istituziun de archirida de basa sciöche les Universités, l’Eurac, Fraunhofer Italia y l’Istitut dl idrogenn IIT. Le terzo ofize fej les infrastrotöres por la vëta leria por l’azes a internet por porté internet fora por la Provinzia.

De ci se crüzia pa l’Université da Balsan, l’Eurac o l’Istitut Fraunhofer tl ciamp dl’archirida scientifica?

L’Université da Balsan á sües facoltés te direziuns desvalies sciöche l’informatica, l’economia, la formaziun, les sciënzes naturales y le design – implü dessel gní fat na facolté de injiniaria y tecnica. L’Eurac á ince sü istituc p.ej. l’archirida tl ciamp linguistich, l’osservaziun dla tera, la biomedejina, l’ecologia alpina, l’energia, le public management y tröp d’ater. L’istituziun sciöche Frauenhofer sostëgn dantadöt les impreses che vëgn al momënt confrontades cun mudamënc radicai, sciöche la digitalisaziun, la robotisaziun, l’internet o l’industria 4.0. Al é n’archirida pratica por reconësce trends adora assá y sostigní les impreses.

Ince la Laimburg é n’istituziun che fej tröpa archirida tl setur dl’agricoltöra y di paurs?

Avisa, la Laimburg é dër conzentrada sön na fondamënta sterscia dl Südtirol, chël ó dí la produziun de produc alimentars. N fin important é chël da ciafé soluziuns por l’agricoltöra y nisces dl marcé nöies. Ince le comissar europeich Vytenis Andriukaitis che é sté dan da püch tl Südtirol é romagnü dër imprescioné dales soluziuns locales, da ciaré da smendrí les destanzes de trasport y da valorisé i produc locai. Al vëgn ciaré dantadöt dla cualité dl produt y nia dla cuantité che á n valur ince por la jënt da chiló, le turism y la natöra.

Cai é pa i ciamps olache al vëgn fat archirida tl Südtirol?

Al é gnü lauré fora na “Research and Innovation Strategy” che la Provinzia á ince messü dé jö al’Uniun europeica y che á döt da fá cun nosc teritore. Un n ciamp é les tecnologies alpines che reverda p.ej. i implanc portamunt, i sistems da fá nëi, les tecniches por i paurs, i sistems mecanics – döt tecnologies che á da fá cun la munt. I vantaji é danman, deache i resultac pó gní adorá tla pratica da nostra jënt, y dl ater vers ince gní esportades te d’atri raiuns dl monn. D’atri ciamps importanc é l’automaziun y le monn di computers, döt ci che á da nen fá cun l’agroalimentar, olache an ciara da ciafé soluziuns por resté concorenziai ince por le dagní. Spo él ciamó le ciamp che reverda döt ci che á da nen fá cun l’ambiënt y l’energia che é dër important por la sconanza dl teritore y dla natöra.

Co é pa en general i investimënc por l’inovaziun y archirida scientifica tl Südtirol?

Nos un bëgn val’ istituziuns y aziëndes che se dá jö cun l’inovaziun y archirida scientifica, mo dl ater vers sce an ciara che le Südtirol á n PIL (produt intern lordo) dër alt y n’economia che vá bindebó bun, spo é i investimënc de söporjö 150 miliuns al ann por l’archirida dër basc. L’Uniun Europeica dá dant n 3 porcënt dl PIL por investimënc tl’archirida por resté competitifs tl dagní. Le Südtirol röia al momënt ma a ca. 0,7 porcënt dl PIL por l’archirida, ci che é dessigü massa püch, ince sce an confrunta chësta porcëntuala cun i raiuns incëria, p.ej. le Tirol o le Trentin.

Cares é pa les strategies por le dagní tl setur dl’inovaziun a livel provinzial?

La Junta á aprové cotan de scomenciadies nöies por ciaré da porté inant le setur dl’archirida scientifica y che á süa fondamënta sön de plü pilastri. Le pröm pilaster é n potenziamënt di ofizi competënc por porté inant l’archirida chiló da nos – y a Bruxelles por rové plü saurí pormez a ressurses finanziares. Le secundo pilaster dër important é n fonds aposta por proiec de archirida scientifica, che tol ite danterater le finanziamënt de proiec tl teritore dl’Euregio, o proiec en colaboraziun cun istituziuns d’archirida da foradecá, por ejëmpl cun le FWF Wissenschaftsfonds dl’Austria. Tlermënter gnarál ince sostigní inant les istituziuns y les impreses che fej bele incö archirida y inovaziun, por ti dé ince prospetives ai jogn che ó lauré chiló da nos.

Cal é pa le rode dl NOI-Techpark da Balsan por le dagní dl Südtirol?

Le NOI Techpark é dessigü n’istituziun fondamentala por l’archirida y l’inovaziun tl Südtirol. Jogn y jones cun de bunes idees pó dailó saurí ciafé n aiüt concret co trasformé na buna idea te na strategia da fá davagn y mëte impé n’impresa. Al é na fujina cun laite l’Université, les istituziuns d’archirida y les impreses cun le fin da lauré plü adöm, daidé impreses y jogn por realisé sües idees, mëte impé startups. Al é n’istituziun che sará, sce an pó di insciö, n motor por aziëndes, istituziuns publiches y scientifiches, cun efec positifs nia am a livel local mo ince internazional.